[tintuc]Tên tiếng anh: Water Jasmine/Wrightia religiosa Hook.f
Mai chiếu thủy là những loài cây được ưa chuộng vì đặc tính sinh học của chúng là dễ trồng dễ chăm sóc. Mặt khác Mai chiếu thủy có thể ra hoa thường xuyên, cây có hoa tạo ra mùi hương thơm ngào ngạt dễ quyến rũ lòng người.
Mai chiếu thủy có nguồn gốc từ miền Ðông Dương, thường trồng chủ yếu làm cảnh, bonsai, cây cảnh trang trí sân vườn… mai chiếu thủy biểu trưng cho sự bền vững và ổn định của gia đình.
Tại sao gọi là Mai chiếu thủy?: Hoa có 5 cánh nhìn thoáng qua giống hoa mai, nên có tên gọi là mai. Hoa mai chiếu thủy nở luôn luôn nhìn xuống mặt đất, nên gọi là chiếu thổ, chiếu thủy (vi.wikipedia.org).
Hoa mai chiếu thủy nở luôn luôn nhìn xuống mặt đất
Mai chiếu thủy thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae). Cây gỗ, thân xù xì, nhiều cành nhánh nhỏ dễ uốn nắn và cắt tỉa. Chúng ra hoa màu trắng, nở hoa quanh năm, có mùi thơm nhè nhẹ dễ chịu.
Việc chăm sóc và xử lý cây cho hoa theo ý muốn để thực hiện, chỉ cần chăm chút đủ nước là có kết quả.
1. Phương pháp giâm cành cây mai chiếu thủy
1.1. Chọn cây mai giống để lấy cành giâm
Cây mẹ được trồng và chăm sóc tốt, nhằm có đủ cành chiết chất lượng
Khâu quan trọng nhất trên cây mai chiếu thủy, do vậy phải thật cẩn trọng, không nên vì tiếc mà “chọn không hợp lý” và cũng không nên lấy cành giống vào bất cứ lúc nào. Nếu cây giống không đạt những yếu tố cần thiết, sau này sẽ sinh trưởng kém, tuổi thọ không cao. Chọn sai thời điểm thì tỷ lệ chết rất lớn. Mặt khác, do cây yếu nên thời gian chăm sóc để cho đạt tiêu chuẩn sẽ kéo dài, làm giảm hiệu quả kinh tế.
Tình trạng cây giống phải sum xuê (sức phát triển mạnh mẽ) và không có sâu bệnh. Nhất là những cành dự định cắt lấy giống, phải không bị nhiễm sâu, bệnh ở lá và cành (đặc biệt là cành), nếu có một vài vết đốm ở lá ta có thể cắt bỏ.
Việc chọn thời điểm để cắt cành giống là rất quan trọng. Như chúng ta đều biết, trên một cây mai sau khi ra chồi và có lá non vào đầu năm thì nó có hiện tượng lặp đi, lặp lại nhiều lần trong năm theo quy luật là: Chồi và lá non từ từ chuyển sang già, sau đó, lại ra chồi và lá non mới. Những đợt như vậy gọi là “pha động” và “pha tĩnh”. Pha động là từ lúc chồi và lá vừa mọc ra cho đến lúc lá nó (sắp già). Pha tĩnh là lúc lá bắt đầu già. Chú ý pha tĩnh trên cây phải diễn ra gần như toàn bộ của cây. Vì có trường hợp, trên một cây, có phần động và tĩnh xen nhau.
Khi biết chắc cây mai đang trong pha tĩnh trên 90% (nhất là những cành làm giống) ta tiến hành cắt cành giống. Trong ngày nên tiến hành cắt cành giống vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát. Vì cắt vào lúc có nắng, cành giống dễ bị héo. Trường hợp buộc phải cắt vào lúc trời nắng thì vừa cắt xong, nên nhúng cành giống vào nước và giữ ướt toàn bộ lá cho đến khi cắt nó thành từng đoạn. Và để đảm bảo cho “chắc ăn”, trước khi cắt cành nên tưới nước vào gốc cho ướt đẫm trước đó khoảng 1 - 2 giờ.
1.2. Chọn cành mai giống
Trên cây mai chiếu thủy “Dinh dưỡng thường tập trung ở điểm cao nhất của cây và phía có nhiều ánh sáng”. Vì vậy, cành giống chỉ được lấy khi nó đạt đủ hai yếu tố trên. Nếu cành ở trên cao mà thiếu ánh sáng hay cành ở vị trí có ánh sáng mà nằm ở dưới thấp thì khả năng mọc mầm sẽ yếu hơn so với nếu đủ cả hai.
Cành giâm được cắt rời chuẩn bị cho việc giâm cành
1.3. Thời điểm giâm cành
Do đặc điểm giâm cành mai chiếu thủy cần nhiệt độ không quá thấp hoặc quá cao (dao động trong khoảng 20 -30oC). Nên nơi nào chủ động được thì có thể giâm cành vào nhiều thời điểm. Riêng mùa mưa nên làm mái che tránh nhiều nước làm úng thối cành giâm.
Một đặc điểm khác cần lưu ý là một số giống mai chiếu thủy vào những tháng 7 đến cuối năm đã có nụ hoa ở các nách lá. Nếu vào khoảng tháng 6, những chồi ở các nách lá nhú ra mà chúng ta bón phân đạm (N) nhiều, nó sẽ thành chồi mới, nếu bón phân lân (P) nhiều thì nó sẽ hình thành nụ hoa. Nếu chúng ta lấy cành đã có nụ hoa đem giâm thì cành khó ra chồi. Và nếu cành sống thì nó sẽ trổ bông luôn.
Chuẩn bị giâm cành và giâm cành
Vì vậy, khi muốn lấy cành giâm vào những tháng cuối năm thì trước đó nên dùng những loại phân bón có tỷ lệ đạm (N) cao hơn các chất khác, để kích thích cây mai ra chồi mà khó kết thành nụ hoa.
1.4. Phương pháp giâm cành
1.5. Chăm sóc cành giâm
Cành mai giâm vào chậu trong giai đoạn đầu rất dễ bị nấm mốc, vi khuẩn xâm nhập vào vết cắt,… Mặt khác, do chưa có rễ nên không hút nước được, nó sẽ dễ bị teo tóp lại. Vì vậy, giai đoạn này phải hết sức kỹ lưỡng trong từng công việc gồm:
- Nước tưới cho cành giâm
Trước hết phải nắm chắc độ pH nguồn nước tưới (nên dao động trong khoảng 5,5 - 6,5). Nên thường xuyên kiểm tra sự dao động pH, vì giếng đào hoặc khoan có sự thay đổi pH liên tục (nhất là ở khu vực có nhiều giếng). Có thể nói sáng, trưa, tối khác nhau liên tục,.. Riêng nước máy sử dụng tưới vườn ươm tuy pH có cao, nhưng nhận thấy cành giâm vẫn ra tốt.
Nước là yếu tố quan trọng phải hết sức chú ý đến những gì liên quan đến nó từ pH, độ mặn, phèn,…
- Cách tưới nước cho cành giâm
Việc tưới nước trong ngày bao nhiêu lần và mỗi lần là bao nhiêu nước trên 1m2, nó còn khó hơn “mò kim đáy biển”.
Muốn tưới mấy lần thì chúng ta phải căn cứ vào tình hình cụ thể của từng ngày. Nếu gió nhiều và nắng nhiều làm giảm độ ẩm phải tưới nhiều lần và ngược lại. Vấn đề được đặt ra là: Chất trồng trong chậu phải luôn luôn được giữ ẩm. Dụng cụ tưới, nên dùng thùng tưới có vòi sen và có lỗ nhỏ để tưới vào chậu. Kết hợp tưới phun sương để giữ ẩm không khí. Chú ý trong thời gian đầu khi cành chưa ra rễ và chồi (phải giữ lá của cành giâm luôn luôn ướt).
- Phòng trừ dịch hại (trong vườn ươm)
Do nhiều nấm (mốc) và vi khuẩn khi độ ẩm cao kéo dài, vì vậy môi trường ẩm ướt và nhiệt độ trong vườn ươm mai rất lý tưởng cho chúng sinh sôi nảy nở. Nhằm hạn chế sự phát triển của nấm và vi khuẩn phải phun thuốc trừ bệnh để ngừa trước.
Cành mai giâm thường bị một số nấm làm đen gốc (có khi cả cành). Dùng loại thuốc phổ rộng có tên thương mại là Coc 85-Mancozeb phun cách nhau khoảng 5 ngày một lần. Liều dùng nên 2 gói cho 1 bình 8 lít.
Những cành nào đã bị nhiễm bệnh thì phải nhổ bỏ ra khỏi vườn ươm. Vì để lâu nguồn bệnh sẽ phát tán làm lây lan trong vườn ươm.
Khi cành giâm bắt đầu ra chồi non, dùng một trong hai loại thuốc có tên thương mại sau đây để phun ngừa bọ trĩ: Lannate hoặc Admire. Trường hợp nếu có sâu cắn lá non thì dùng Lannate...
- Bón phân cho cành giâm
Có nên bón phân cho cành mới giâm? Trong thời gian cành chưa ra chồi và lá, tuyệt đối không được bón phân, chỉ nên bón phân khi số lá mới đã có màu xanh, và chỉ nên bón phân bằng cách phun qua lá hoặc pha vào nước để tưới, tưới hay phun thì nồng độ phân bón nên thấp để an toàn cho cành giâm (vì sẽ có tình trạng lá xanh không đồng đều).
Ví dụ: Các loại phân hóa học (loại bón lá) có công thức 30 - 10 - 10, liều dùng chỉ định 1 gam pha với 1 lít nước, mỗi tuần phun 1 lần. Nhưng nên pha 1 gam với 2 lít nước và phun mỗi tuần 2 lần.
Riêng phân hữu cơ bón lá như đạm cá, Dynamic hãy khi lá đã trưởng thành (xanh đậm) mới dùng đến (vì lúc này cây con đã có sức đề kháng). Các loại phân hữu cơ bón lá nói trên rất tốt cho cây.
- Chuẩn bị đất trồng cành giâm
Chuẩn bị phân hữu cơ = tro trấu để trồng cành chiết vào chậu ươm
Phối trộn hỗn hợp giâm cành, và xếp thành từng luống để dễ trồng ươm và chăm sóc thuận tiện hơn.
5. Phương pháp giâm rễ mai chiếu thủy
Cây mai chiếu thủy, ngoài việc dùng cành để giâm hoặc chiết thì rễ nó cũng giâm được, thậm chí còn dễ dàng hơn giâm cành.
Theo kinh nghiệm từ thực tế sản xuất khi dùng rễ để giâm, cây mai mới sẽ có tuổi thọ cao hơn cây giâm cành hoặc chiết cành.
5.1. Thời điểm giâm rễ mai
Thời điểm giâm cây mọc nhanh là vào đầu mùa mưa. Do đó, trước khi tìm ra thời điểm thích hợp nhất thì nên giâm rễ mai vào đầu mùa mưa.
5.2. Chọn rễ mai để giâm
Độ lớn của rễ mai chiếu thủy được tính bằng đường kính, rễ nhỏ cỡ 1 mm nó cũng ra chồi được, rễ nhỏ quá cây mọc rất yếu. Vì vậy, chúng ta nên chọn rễ lớn cỡ từ 3 -5 mm để giâm là tốt nhất.
Độ dài: dù rễ như là kho chứa dưỡng chất để ra chồi, nhưng cũng không nên cắt quá ngắn. Độ ngắn tối thiểu để chồi mọc mạnh khoảng 13 lần đường kính rễ. Về độ dài thì không hạn chế (càng dài càng tốt).
5.3. Kỹ thuật giâm rễ mai và chăm sóc
Giâm rễ: Do rễ thường nằm trong đất, nên nó không thể thích nghi kịp với điều kiện như cành. Vì vậy, nếu giâm rễ cạn quá thì rễ sẽ bị khô không ra chồi được. Phải cắm rễ vào chậu gần như toàn bộ (chỉ chừa phần trên nhô lên khoảng vài mm là đủ). Về chất trồng, kích cỡ chậu,… giống như phần giâm cành.
Chăm sóc: Do rễ cắm ngập sâu vào chất trồng nên việc tưới đơn giản hơn giâm cành. Chỉ cần chúng ta tưới nước giữ ẩm chất trồng thường xuyên là đủ. Mặt khác, rễ cũng rất dễ bị các loại bệnh tấn công nên cũng không cần phải phun ngừa thường xuyên như giâm cành. Chỉ cần 1 - 2 lần từ khi giâm cho đến khi có chồi non (khoảng 1 - 2 tháng rễ mới ra chồi). Nhưng khi có chồi non thì nên phun ngừa định kỳ như phần giâm cành để bảo vệ chồi non.
Nguồn: Giáo trình trồng và chăm sóc cây mai chiếu thủy - Bộ NN&PT NT[/tintuc]
